Reportage. ECONOMISCH GROEIPOTENTIEEL OF KUNSTMATIG IN LEVEN GEHOUDEN?

Moeten de regionale luchthavens van Deurne en Oostende uitgebouwd of integendeel opgedoekt worden?

De meningen zijn verdeeld.

Tom Ysebaert

De regionale luchthavens van dit land hebben een lange geschiedenis als militaire, plezier- of opleidingsvliegvelden. Ze zoeken vandaag naar een andere rol in de woelige luchtvaartwereld. Wallonië blijkt er volop voor te gaan (zie hieronder), terwijl in Vlaanderen de zoektocht moeizamer verloopt.

De Vlaamse regionale luchthavens met internationaal verkeer zijn Antwerpen-Deurne, Oostende en Kortrijk-Wevelgem. Die laatste is een intergemeentelijk beheerde luchthaven, de eerste twee zijn van het Vlaams Gewest. De regionalisering gebeurde in 1989.

,,We zijn nu vijftien jaar verder en ik mis een visie, een beleid voor de luchthavens », betreurt Georges Allaert, hoogleraar ruimtelijke planning van de Universiteit Gent. ,,Ik zie vooral papier. »

In een visienota die minister Kris Peeters in juni voorstelde, heet het dat de regionale luchthavens ,,knooppunten zijn voor de logistieke ontwikkeling van Vlaanderen », die complementair zijn aan de zeehavens.

Concreet is de nota verder niet. Er is sprake van een ,,stabiel kader », een ,,geïntegreerde benadering » of een ,,veilig stellen van de mogelijkheden tot ontwikkeling ».

Te onthouden is dat de overheid financieel wil blijven bijdragen voor de modernisering en dat de luchthavens autonoom, met de nodige commerciële slagkracht moeten functioneren. De privésector en de lokale overheden mogen daarin hun inbreng krijgen.

Voor Oostende ziet de nota een rol weggelegd als vrachtluchthaven, met daarnaast plaats voor passagierscharters, en opleiding. Deurne is gericht op de zakenwereld, met name de diamantsector en de industrie. Het eerste wapenfeit zal een businessplan zijn voor Oostende en Wevelgem. Dat wordt begin volgend jaar verwacht.

Georges Allaert heeft zijn visie al klaar. ,,Wat we nodig hebben is een multi airport system (Mas). Zaventem moet daarin centraal staan als passagiersluchthaven voor de Europese Unie. De regionale luchthavens worden dan satellieten van Zaventem. Ik heb al het idee gelanceerd van een nieuwe vrachtluchthaven in de Scheldemonding. Die kan zowel de Vlaamse als de Zuid-Nederlandse havens bedienen. »

Zijn Deurne en Oostende dan overbodig? ,,Niet noodzakelijk. Ze moeten hun rol herdefiniëren. Ze moeten meer motoren worden voor de regionale economie met lokale bedrijven, logistiek, research… En ja, het vlieggebeuren kan op termijn opgegeven worden. Oostende leeft nu van Afrikaanse vrachttransporten. Dat is geen goede zaak. Waar zit de meerwaarde? De samenwerking met de vlakbij gelegen zeehaven is ook onbestaande. Dat is een gemiste kans. »

Alex Van Breedam, hoofd van het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL), twijfelt er niet aan dat de regionale luchthavens een rol kunnen spelen. ,,De grote luchthavens zijn verzadigd. De kleinere kunnen een deel van het werk overnemen. Specialisatie is daarin een interessante optie », meent Van Breedam. ,,De luchthavens kunnen inspelen op de sectoren die hier sterk staan: farmacie, biotechnologie, automobiel, chemie en mode. »

,,Deze sectoren hebben behoefte aan specifiek luchttransport. Zo vraagt de farmacie gekoelde, beveiligde en snelle transporten. In de autosector of de industrie in het algemeen is het beheer van onderdelen belangrijk. De stukken moeten snel, binnen de acht uur of minder, geleverd kunnen worden en daarom is opslag in de buurt van een luchthaven noodzakelijk. Regionale luchthavens moeten bijgevolg een dienstverlening op maat kunnen aanbieden. »

De Bond Beter Leefmilieu (BBL) heeft bedenkingen bij de ontwikkeling van de luchtvaart. ,,Die is meer milieubelastend dan transport over water, spoor of weg », zegt beleidscoördinator Jan Turf. ,,Daarom zijn wij gekant tegen iedere subsidie die de luchtvaart een concurrentieel voordeel geeft tegenover andere transportmiddelen en zijn we voor de opheffing van de belastingvrijstelling voor kerosine. Subsidies aan regionale luchthavens zijn te verwerpen ».

Deurne draait op korte afstandsvluchten en die zijn nog het meest schadelijk. Ze kunnen door hogesnelheidstreinen vervangen worden.

,,Oostende en Deurne overleven bij de gratie van lokale lobby’s die beslag leggen op het geld van de Vlaamse belastingbetaler », zegt Turf. ,,De Vlaamse overheid moet jaarlijks miljoenen betalen om de exploitatieverliezen te dekken, personeel te betalen en investeringen te financieren ». Ze worden met andere woorden kunstmatig in leven gehouden.

De actiegroep van Oostendse omwonenden, Wiloo, voert een niet aflatende strijd tegen wat zij de ,,vuilnisbakluchthaven » noemen. De groep is erop gebeten dat er dubieuze maatschappijen komen met oude en lawaaierige toestellen, en dat op kosten van de Vlaamse belastingbetaler.

De Vlaamse overheid pompt dit jaar 2,9 miljoen euro in Oostende als werkingssubsidie en 3 miljoen als investeringssteun. Voor Deurne is 1,5 miljoen euro werkingssteun vrijgemaakt en 1,8 miljoen als investeringsdotatie. Voor de investeringen die nodig zijn om aan de internationale verplichtingen te voldoen – denk aan het slopen van de loods en het omstreden kappen van de bomen in Borsbeek – werd bijkomend 720.000 euro opzijgezet.

Samenwerking met de privésector is het toverwoord voor de Vlaamse regering. In Deurne heeft zich daarvoor het consortium Flying Group aangediend die de helft wil betalen voor de ondertunneling of de omleiding van de Krijgsbaan. Er liggen drie scenario’s voor: volledige ondertunneling, combinatie tunnel/omleiding en omleiding, die respectievelijk 32, 20 of 5 miljoen kosten.

Het belangrijkste project voor Deurne is de aanleg van veiligheidsstroken in het verlengde van de startbaan, zoals internationale regels opleggen. Ze moeten er tegen 2010 liggen. Op dat moment kan de piste van 1,5 km optimaal gebruikt worden en is een verlenging niet nodig.

Zouden we niet beter die kleine, dure luchthavens opdoeken en alles op Zaventem inzetten? ,,Zaventem heeft uitstekende cargo-mogelijkheden, maar de ligging en milieuhinder blijven hindernissen voor een verdere ontwikkeling », stelt Alex Van Breedam vast. ,,Toch kan er een interessante samenwerking tussen Zaventem en de regionale luchthavens opgezet worden. Zo wordt economische groei van het Vlaamse luchthavennetwerk denkbaar met beperkte hinder voor ecologie en leefomgeving. »

De BBL vindt het logischer dat Deurne en Oostende afgebouwd worden, ook uit economisch oogpunt. Uitbreiding is in Deurne volgens de milieubeweging absurd door de nabijheid van Zaventem, dat door de snelle treinverbinding dichterbij komt. ,,Zaventem is rationeler en goedkoper dan Deurne », meent Jan Turf, ,,op voorwaarde dat de dagvluchten op Zaventem beperkt blijven en de nachtvluchten op termijn verdwijnen. »

De Standaard 14/08/2006