Niet te veel stress, maar een drastische verandering in het slaappatroon zou de oorzaak zijn van burnout bij werknemers. Dat is althans een van de conclusies van recent slaaponderzoek aan het Zweedse Karolinska instituut.

In de klassieke handboeken over psychische aandoeningen wordt burnout niet beschreven. Daarvoor lopen de symptomen vaak te ver uiteen. Lusteloosheid en apathie tegenover werk en omgeving worden aangehaald, maar ook langdurige fysieke vermoeidheid en mentale uitputting. Meestal wordt er van een burnout gesproken vanaf het moment dat een werknemer als gevolg van een van die symptomen niet meer in staat is te functioneren.

Over de oorzaken van de symptomen bestond tot nog toe geen duidelijkheid. Er werd gedacht aan het stresshormoon cortisol dat zich zou ophopen als gevolg van langdurige stress. Maar volgens het onderzoek van Torbjörn Åkerstedt van het Karolinska Instituut in Stockholm zouden mensen wel in staat zijn gedurende lange tijd met stress om te gaan. Alleen wanneer die stress – of andere factoren – leiden tot een verandering in het slaappatroon loopt het fout.

Het team van Åkerstedt nam slaap-EEG’s af bij 35 patiënten die tenminste drie maanden uit circulatie waren met symptomen van burnout. Bij elk van die patiënten stelden de onderzoekers een grondig verstoorde slaap vast, gekenmerkt door veelvuldig wakker worden. De deelnemers aan de test haalden nauwelijks een gemiddelde van vier uur slaap per nacht. Ze verloren op die manier liefst 40 procent van hun ‘lage frequentie’-slaap, die zorgt voor het fysieke en mentale herstel van ons organisme.

Stress blijft de hoofdverdachte als er een schuldige moet worden aangewezen voor de veranderingen in het slaappatroon. Åkerstedt en zijn onderzoekers geloven dat langdurige stress op het werk leidt tot een hoge fysiologische spanning. De algemene prikkelbaarheid en gevoeligheid voor stressfactoren zouden toenemen. “En de slaap is daarvan het eerste slachtoffer”, aldus Åkerstedt aan the New Scientist.

Als de slaapgewoontes eenmaal de pedalen kwijt zijn, kunnen ook rust en ontspanning nog maar weinig baten. Van alle mensen met burnout is maar een klein percentage in staat om terug te keren naar de arbeidsmarkt.

Om daaraan iets te doen heeft de slaapkliniek van het Karolinska Instituut een behandeling ontwikkeld die slaaphygiëne combineert met cognitieve gedragstherapie. Met die therapie kan de patiënt schaven aan zijn professionele verwachtingen en persoonlijke prestatiedrang, waardoor de werkstress zou moeten verminderen.

Omdat voorkomen nog steeds beter is dan genezen wordt er ook gekeken naar wie het meest vatbaar is voor burnouts. Volgens het onderzoek zijn dat mensen die zich sterk met hun werk vereenzelvigen en een hun ervaringen sterk emotioneel inkleuren.

Wouter De Broeck

wouter.de.broeck@trends.be